Od 20. septembra 1991.godine, kada je Crna Gora proglašena ekološkom državom, pa do danas, pređen je dug razvojni put na polju promovisanja i izgradnje tog koncepta. Preuzimanjem, kao i implementacijom pravne tekovine EU stvoren je dobar osnov, te time otvorene i nove mogućnosti za unaprijeđenje zaštite životne sredine
Vođena opredjeljenjem o uspostavljanju ekološke države, Crna Gora je među prvim državama regiona jugoistočne Evrope koja je uspostavila strateški i institucionalni okvir za održivi razvoj u skladu sa standardima razvijenih zemalja Evropske unije.
Kao najviše izražen ekološki problem u Crnoj Gori jeste problem takozvanih „crnih ekoloških tačaka”- KAP (baseni crvenog mulja i odlagalište industrijskog otpada), Jadransko brodogradilište Bijela (odlagalište industrijskog otpada – grit), TE Pljevlja (odlagalište pepela i šljake „Maljevac“) i flotacijsko jalovište Gradac (Rudnik „Šuplja stijena“ Pljevlja), kao i rješavanje problema odlaganja opasnog industrijskog otpada.
Projekat „Upravljanje industrijskim otpadom i čišćenje“, koji se realizuje u saradnji sa Svjetskom bankom, obuhvata sanaciju pomenutih „crnih ekoloških tačaka.”
Podsjećamo: Vlada Crne Gore je 10. oktobra 2014. godine potpisala Ugovor o kreditu sa Svjetskom Bankom za projekat “Upravljanje industrijskim otpadom i čišćenje – IWMCP”, koji je postao efektivan 17. novembra 2014. godine. Shodno ugovoru, u decembru mjesecu 2014. godine formirana je jedinica za implementaciju ovog projekta u Agenciji za zaštitu životne sredine, preko koje se realizuju sve planirane aktivnosti.
Polazeći od kompleksnosti mjera koje proizilaze iz specifičnosti zagađenja na lokaciji Brodogradilišta Bijela, ističemo da je bilo posebno važno pripremne aktivnosti sprovesti na način koji obezbjeđuje optimalna rješenja za životnu sredinu kao i sociekonomske parametre.
U vezi sa gore navedenim, sprovedene su slijedeće najznačajnije aktivnosti:
1. Ugovoreno je i izvršeno intenzivno uzorkovanje i analiziranje kontaminiranog zemljišta i grita na projketnoj lokaciji u periodu od 12. 2014. godine – 2.2015. godine;
2. Ugovoreno je i izvršeno (jul, 2015. godine) geodetsko mjerenje na lokaciji za potrebe projektovanja.
3. Ugovorena je (februar, 2015. godine) izrada glavnog projekta remedijacije (za koju je angažovana međunarodna konsultantska kompanija). Priprema kompleksnog plana remedijacije je ušla u završnu fazu.
Da bi se kompletirale pripremne aktivnosti, tj. finalizovao glavni projekat sanacije i da bi smo bili u mogućnosti da raspišemo tender za izbor izvođača radova na remedijaciji neophodno je sprovesti još dvije aktivnosti, čija realizacija je u toku:
(d) procjenu uticaja na životnu sredinu i društvo (ESIA), shodno procedurama Svjetske banke;
(e) tehničku kontrolu (reviziju) Glavnog projekta sanacije od strane nezavisne kompanije shodno Zakonu o uređenju prostora i izgradnji objekata.
Ovom prilikom, ističemo, da je juče, 19.09.2016. godine održana javna rasprava za Elaborat procjene uticaja na životnu stedinu remedijacije tla lokacije Brodogradilišta Bijela, te da će revizija dokumemtacije Glavnog projekta remedijacije te lokacije biti završena u toku ove nedjelje, nakon čega slijedi priprema tenderske dokumentacije za izbor izvođača na radovima vezanih za remedijaciju lokacije. Shodno tome, tender će biti raspisan u toku narednog mjeseca.
Kada je riječ o pripremnim aktivnostima vezanim za sanaciju lokacije Flotaciono jaloviste Gradac, Pljevlja, njihov početak je predviđen u narednom mjesecu. Pripremne aktivnosti podrazumijevaju pripremu glavnog projekta remedijacije, sprovođenje revizije dokumentacije glavnog projekta remedijacije i sprovodjenje procjene uticaja.
Što se tiče pripremnih aktivnosti na sanaciji deponije “Maljevac”, Projektom su predviđene početkom naredne godine.
Ukupan procenat zaštićenih područja u Crnoj Gori trenutno iznosi oko 12% ukupne teritorije a trenutno su u proceduri područja poput Dragišnica – Komarnica, Sinjajevina i Orijen, uz 4 lokaliteta pod međunarodnom zaštitom (UNESCO, Ramsar). Takođe, možemo reći da su i zaštićena područja na sjeveru kao i ukupna priroda sjevera prilično očuvana što upravo i treba da predstavlja adut Crne Gore kao ekološke države u smislu daljeg očuvanja i promocije ovih regiona kao eko turističkih destinacija.
Nedavno je otpočeo i projekat identifikacije potencijalnih Natura 2000 poručja koja će doprinijeti očuvanju evropskog biodiverziteta i kroz koji će se izvršiti sveobuhvatno sakupljanje podataka o prirodnim vrijednostima. Imajući na umu prirodno bogatstvo Crne Gore sigurni smo da ce i rezultat ovog projekta pokazati vrijednost prirode u Crnoj Gori.
Ono što čime svakako možemo biti zadovoljni je, da je do danas veliki broj zakona iz oblasti životne stredine blagovremeno i kvalitetno usaglašeno sa evropskim direktivama, te da su napravljene revizije krivičnog zakonodavstva u kome se ugrožavanje segmenata životne sredine tretira kao krivično djelo ( eco crime).
Takođe, važno je istaći da u Crnoj Gori postoji Regionalni centar za obradu otpada (deponija i reciklažni centar) u Podgorici dok je u Baru na lokaciji „Možura“ izgrađena deponija za potrebe opština Bar i Ulcinj. Njenom korišćenju su se krajem 2012. godine priključile i opštine Kotor, Budva i Tivat.
Utvrđene su zone kvaliteta vazduha, uspostavljena je državna mreža za njegovo praćenje i omogućeno redovno izvještavanje o ovoj temi prema Evropskoj agenciji za zaštitu životne sredine i domaćoj javnosti u skladu sa standardima EU.
Otpočela je procedura izdavanja Integrisanih dozvola kojom se garantuju minimalna zagađenja, odnosno najviši uslovi zaštite životne sredine i najmanji rizik po zdravlje stanovnika.
Nažalost, zbog još uvijek nedovoljno razvijene ekološke kulture stanovništva, svakodnevno imamo primjere ponašanja građana koji negativno utiču na kvalitet stanja životne sredine, te značajno utiču na degradaciju iste.
Takođe, naglašavamo, da je uloga građana posebno važna, jer im postojeći propisi daju brojna prava. Tu je, prije svega, pravo na pristup informacijama iz oblasti životne sredine, pravo na učešće javnosti prilikom donošenja odluka, kao i pravo na pravnu zaštitu svakog građanina u slučaju kršenja njegovih prava.
Država Crna Gora je ratifikovala Arhusku konvenciju koja reguliše ova pitanja. Konačno, ispravan odnos svakog građanina prema životnoj sredini, jeste njegov doprinos efikasnoj primjeni propisa.
Opredjeljenje da se Crna Gora razvija kao ekološka država zahtijeva posvećenost, istrajnost, hrabre odluke i značajna finansijska ulaganja.
Na samom kraju, pozivajući se na Deklaraciju o ekološkoj državi, sa sviješću da svako od nas ima svoj dio odgovornosti,apelujemo na građane Crne Gore, da se zajedničim doprinosom, svjesni duga prema prirodi, izvoru našeg zdravlja i inspiraciji naše slobode i kulture posvećujemo njenoj zaštiti, u ime sopstvenog opstanka i budućnosti potomstva.